Rollen binnen webteams

Vacature ‘gevraagd interactie ontwerper’, ‘gevraagd user experience designer’ of ‘gevraagd user interface ontwerper’. Wat is het verschil? Wat houdt die taak in? Analyseren, vormgeven, illustreren, schrijven, adviseren, presenteren, programmeren, projecten managen of is het een mengsel van dit alles en op welke niveaus? Als ontwerper moet je van alle gebieden kennis hebben, weten waar je over praat, gesprekspartner zijn voor specialisten op die gebieden. Maar als iemand denkt al deze vakgebieden te beheersen, een echte duizendpoot te zijn, dan levert die uiteindelijk een middelmatig product af. Mijn voorkeur gaat daarom uit naar samenwerken met andere professionals.

De meeste vacature-stellers voor user interface ontwerpers vragen om een ‘interactie ontwerper’. Als je daarna de beschrijving leest, dan gaat het geregeld niet om een ‘interactie ontwerper’. Je vindt het bij nagenoeg alle vacatures die iets met web interactie en usability te maken hebben. Er is begripsverwarring met de nodige misverstanden. Het bedrijf dat een vacature stelt krijgt de verkeerde kandidaten en kandidaten die geschikt zijn reageren niet op de advertentie.

Mijn gevoel geeft altijd aan dat interactie ontwerper als functienaam niet klopt. Interactie kan je niet ontwerpen, je ontwerpt acties, feedback en functionaliteit. Uiteindelijk zal de gebruiker de interactie bepalen. Zo zou je bijvoorbeeld een architect ook interactie ontwerper kunnen noemen. Veel mensen gebruiken een gebouw toch anders dan de architect het in eerste instantie had bedacht. De architect schept een kader, de gebruikers bepalen de interactie zelf. Gebruikers hebben natuurlijk wel sturing nodig maar een user interface moet een gebruiker niet dicteren. Kortom, een (inter)actie ontwerper heeft een belangrijke rol binnen een webteam en is voornamelijk bezig met usability, maar hij is zeker niet de enige die hiermee bezig is. Afhankelijk van de grootte van het project zijn er meer rollen nodig voor een succesvol webteam. Dus: informatie architect; informatie ontwerper; visueel ontwerper; copywriter; interactie ontwerper; front-end programmeur; back-end programmeur; zoekmachine optimalisator; instructie ontwerper; content expert; projectmanager; fotograaf; en usability onderzoeker.

Informatie Architect

De informatie architect ontwerpt de structuur van een website. Samen met de opdrachtgever en zijn klanten bepaalt de informatie architect wat belangrijk is. De informatie architect onderzoekt wat voor categorieën en labels er nodig zijn en welke termen goed passen bij het mentale model van de gebruikers. Een informatie architect is nodig bij grote websites zoals die van de rijks­overheid of web directories en maakt vaak gebruik van card sorting.

Informatie Ontwerper

Een informatie ontwerper giet informatie in de juiste vorm zodat die informatie communiceerbaar wordt. Bij informatie ontwerp gaat het om gebruiks­vriendelijkheid, toegankelijkheid, typografie en het toepassen van grafisch design. Hiervoor heb je niet alleen goede kennis nodig van opmaak en typografie maar ook van html en css. Kwesties zijn vaak multidimensionale informatie en dat beeldschermen door hun lage resolutie informatie niet compact kunnen weergeven (A. Cooper, R Reimann en D. Cronin, 2007, About Face 3). Door informatie toegankelijker te maken maak je de content waardevoller.

Visueel Ontwerper

De visueel ontwerper ontwerpt de algemene look-and-feel van een website. Denk aan iconen, illustraties, fotografie, film, animaties, layout, typografie, kleuren en branding. Dit is misschien de meest hippe rol omdat de vorm het meest aanspreekt bij de opdrachtgevers en minder deskundigen. Een goede vormgever verbetert de gebruiks­vriendelijkheid met z’n visuele ontwerp. Helaas gebeurt dat niet altijd en vermindert branding te vaak de gebruiks­vriendelijkheid. Het gaat erom dat in de eerste vijf minuten het merk naar de gebruiker wordt gecommuniceerd en daarna niet meer in de weg staat.

Copywriter

De copywriter schrijft teksten voor een website. De copywriter zorgt ervoor dat de beschrijving van de content goed is zodat gebruikers gemakkelijk hun aandacht erbij houden en dat de teksten gemakkelijk vindbaar zijn met zoekmachines zoals Google. Teksten moeten onderscheidend en toegankelijk zijn. Daarnaast moet de copywriter rekening houden met de vormgeving, dus of een zin of tekstblok goed in de layout past of adviseert om de layout aan te passen. De copywriter herschrijft ook oude teksten of nieuwe teksten van de opdrachtgever. Een copywriter heeft goede kennis van semantische html om daarmee de teksten correct aan te leveren.

Interactie Ontwerper

De interactie ontwerper bedenkt acties, feedback en functionaliteit van de website, zoals navigatie en bewerkingsmogelijkheden voor de gebruikers. Het komt er meestal op neer dat de interactie ontwerper de eerste schetsen maakt van de website. Het is een brugfunctie tussen (front-end) programmeur en visueel ontwerper.

Omdat de interactie ontwerper alle vakgebieden met elkaar moet afstemmen, moet hij ook kennis hebben van al deze aangrenzende vakgebieden. Hij moet absoluut ervaren zijn op het gebied van usability en is vaak één van de gesprekspartners van de opdrachtgever. Mijn voorkeur is het om de naam ‘user interface ontwerper’ voor deze functie te reserveren, omdat dat beter aangeeft wat de functie inhoudt.

Front-end Programmeur

De front-end programmeur zorgt ervoor dat de ontwerpen die er liggen uiteindelijk aan de gebruiker voorgeschoteld kunnen worden en dat de website de juiste acties en feedback levert. De programmeur bepaalt of een ontwerp technisch mogelijk is en adviseert over aanpassingen van een ontwerp om het levensvatbaar te maken. De front-end programmeur heeft diepgaande kennis van html, css en Javascript. Sommige bedrijven vragen daarnaast specifieke kennis van bijvoorbeeld php, Flash, jQuery of ajax. De front-end programmeur werkt intensief samen met de interactie ontwerper en de back-end programmeur.

Back-end Programmeur

De back-end programmeur heeft kennis over databases, api‘s en hoe je data en het best opslaat en beheersbaar maakt. Tevens zorgt hij ervoor dat de data uit de database op de website (front-end) terechtkomt. De back-end programmeur heeft veel ervaring met Mysql en php of andere programmeertalen. Ook een back-end programmeur zal technisch advies leveren tijdens projectplanning over de haalbaarheid van de eisen en wensen en vooral performance.

Zoekmachine Optimalisator

De zoekmachine optimalisator weet alles op het gebied van zoekgedrag en weet precies wat Google of Yahoo belangrijk vinden. Daarnaast weet de zoekmachine optimalisator goed waar je op het Internet je website moet promoten om zo veel mogelijk nieuwe klanten te trekken en je bezoekersaantal te verhogen. Het is heel waarschijnlijk dat de zoekmachine optimalisator ook na het ontwerp-traject bezig blijft met de website. Hij interpreteert het bezoekgedrag en stelt voor hoe klanten nog beter nieuwe content kunnen vinden.

Instructie Ontwerper

Sommige websites hebben als doel om instructie te geven of educatief te zijn. Hierbij is kennis nodig over onderwijs en leergedrag. De instructie ontwerper bepaalt een juiste dosering van kennis en houdt rekening met verschillende leerniveau’s. Om boeiende instructies te geven kan de instructie ontwerper bijvoorbeeld gebruik maken van illustraties of video’s (e.g. Podcasts, Screencasts).

Content Expert

De content expert opereert op het niveau van het thema van de website. Meestal voert een opdrachtgever die zelf uit, maar bijvoorbeeld met wikipedia is het juist de gebruiker die content expert is en de website aanvult met nieuwe informatie. De content expert levert de informatie aan en geeft feedback op de inhoud, vormgeving en functionaliteit om ervoor te zorgen dat de website goed aansluit bij de doelgroep.

Projectmanager

De projectmanager is verantwoordelijk voor de planning, de voorgang en de inzet van middelen om een project tot een succes te maken. De projectmanager is een beetje een duizendpoot en kan goed ondersteunen, helpen keuzen te maken, tijdig ingrijpen, voor alternatieve paden kiezen, en de teamleden motiveren. De projectmanager weet goed wat de klant wil en kan dat overbrengen aan het team.

Fotograaf

Fotografie is een vak apart. Een visueel ontwerper is bezig met fotografie en afbeeldingen maar in een bepaald stadium kan echt een professionele fotograaf nodig zijn.

Usability Onderzoeker

Uiteindelijk gaat een usability onderzoeker samen met gebruikers een concept of eindproduct evalueren. De usability onderzoeker houdt het ontwerp tegen het licht met behulp van bijvoorbeeld persona’s en levert kritische feedback naar de interactie ontwerper, informatie ontwerper en informatie architect.

Gebruikers bij een project betrekken is essentieel om een gebruiksvriendelijke website neer te kunnen zetten. De usability onderzoeker weet precies hoe en wanneer je dat moet doen. Usability onderzoekers voeren vaak A/B testing, usability onderzoek, interviews, veldstudies en expert reviews uit. Het leiden van een focusgroep hoort ook bij het werkpakket van een usability onderzoeker. Maar focusgroepen zijn minder populair omdat daarbij vaak de persoon met de hardste stem de groep, en dus de mening van een potentiële klant, domineert, ook al is een usability onderzoeker ervaren in het begeleiden. Een focusgroep lijkt dus verassend veel op een gewone vergadering.

Overeenkomst

Veel vakgebieden liggen dicht bij elkaar en bij kleinere projecten nemen spelers snel meerdere taken op zich. Ook dan is het verstandig om vast te leggen wie welke taken op zich neemt.